BİR ANADOLU GELENEĞİ OLAN SU HAYRI, AYDIN'A BAĞLI ÇOĞU İLÇELERİN DAĞLIK BÖLGELERİNDE YOL KENARLARINA HAYIRSEVER VATANDAŞLAR TARAFINDAN KONULAN TOPRAK TESTİLER VE KÜP SEBİLLER GÜNÜMÜZDE DE HALA DEVAM ETTİRİLİYOR.
YÜZ YILLARDIR GELEN BİR İNSANLIK KÜLTÜRÜ VE GELENEĞİ / Fatma YAZICI (OLAY / AYDIN)
Aydın’ın Boydere, Evsekler, Zeytinköy, Karacaören, Sapalan, Karaağaç, ve Çeşmeköy yol kenarlarına hayırsever vatandaşlar tarafından konulan toprak testiler ve küp sebiller günümüzde de hala devam ediyor.
Dağ köyü yol kenarlarında özenle yapılmış su küp yatakları, yolculuk yapanların susuzluğunu gidermek için yapılan hayratlardır.
Selçuklu ve Osmanlı Kültürü içinde, çeşmelerin çok büyük önemi vardır. Kervan geçiş güzergâhlarına belirli aralıklarla konulan toprak su kapları, kervancıların su ihtiyaçlarını karşılamaktaydı.
Yüz yıllardır gelen bir insanlık kültürü ve geleneğidir su ikramı ve yaptırılan hayır çeşmeleri, yeryüzündeki bütün canlılara verilen değerin bir göstergesidir. Günümüzde Aydın’ın bazı ilçelerinde hala yol üzerlerine konulan bu su sebilleri, varlıklı ailelerinin yaptığı su hayratları vasiyet üzerine yaşatılmaktadır.
Dağlık bölgelerdeki köy halkının hala yaşattığı bu gelenek ilk defa görenleri şaşkınlık ve hayranlık içerisinde bırakıyor. Ulaşımın ve su bulmanın kolay olduğu günümüzde de halen yol kenarlarına küçük taş yapılar yapılarak, içerisine toprak su kapları konulmaktadır.
HAYIRSEVER VATANDAŞLAR GELENEĞİ HALA DEVAM ETTİRMEKTE.
Suyunu içenler çok iyi bilirler. Çocukluğumuzun su soğutma sistemi gibi olan hayratların suyu mis gibi toprak kokulu ve tadı uzun süre damaklarda kalmaktadır. Günümüzün sebil dolaplarının yerini tutan su küpleri hayırsever vatandaşlar tarafından, yoğun olarak kullanılan yol güzergâhlar üzerine yapılıyor. Genellikle üç tarafı taş veya kerpiç duvarla örülmekte üzeri ise gölgelik şeklinde kapatılmaktadır. Ağız tarafı ise yola bakacak şekilde yapılmaktadır.
Testilerin ağzına kapak olarak kullanılan taze çam kozalağı, suya aromasını ve kokusunu verir. Eskiden ninelerimiz ayrıca testinin içine küçük bir çam dalı atarlarmış. Hem suyu tatlandırır, hem çam reçinesi birçok mikrobun kırılmasına yararmış.
Yöredeki insanlar eşek ve at sırtında su getirip bu sarnıçların içindeki küplere doldururlar. Küpün ağzı ağaçtan yapılmış yassı tahtayla muhafazalı bir şekilde kapatılır. Su testilerinin veya küplerinin hemen yanında bakırdan ya da ağaçtan yapılmış bir su tası vardır. Sular tükendikçe vatandaşlar tarafından doldurulup insanların kullanımına sunuluyor.
İNSANLARIN YANINDA HAYVANLAR DA UNUTULMAMIŞ
Yüzyıllardır insanların su ihtiyaçlarını karşılmak için yol kenarlarına konulan su küplerinin yanına ilave edilen yalaklar ile de hayvanların su ihtiyaçları unutulmamış.
Kuşların, yılanların, kertenkelelerin, kirpilerin, kaplumbağa gibi birçok hayvanın su içebileceği yalakların yapılması insalık olarak örnek teşkil etmektedir. Doğumdan ölüme hayat kaynağımız suyun ulaşılamayan yerlerde testi ve küplerle hizmete sunulmasıyla hem hayvan hem de insanlar susuz kalmıyor.
Fatma YAZICI / OLAY AYDIN
* * * * * * * * * * * * *
KAYNAK: http://olayaydin.com/yuz-yillardir-gelen-bir-insanlik-kulturu-ve-gelenegi/2019/
YÜZ YILLARDIR GELEN BİR İNSANLIK KÜLTÜRÜ VE GELENEĞİ
