Her şey zamanın Sarayköy Kaymakamı olan Cevat Vural'ın mülkiye müfettişi olarak tayininin çıkmasıyla başladı. Hükümetin İçişleri Müşteşarı Dilaver Argun Bey henüz üç yıllık bir kaymakamken bir icraati (Sarayköy'e genelev açılması girişimini büyük uğraşı vererek engellemişti.) vesilesi ile tanıdığı Cevat Vural'ı mülkiye müfettişi tayin kararnamesi içine almıştı.
O yıllarda müfettişler yılın hemen hemen 12 ayında yurdun dört bir yanında teftiş ve inceleme için koşuşturur, çoluk ve çocukları da ,bavullarıyla beraber gezerlerdi. Cevat Vural'ın da biri eşikte, biri beşikte iki yavrusu, eşi ve annesi vardı. Onları aylarca oradan oraya sürüklemek istemiyordu. Ankara, İstanbul gibi şehirlerde ev kiralayıp ailesini oturtmaya da maddi imkânı yoktu. Genç bir kaymakam için terfi sayılabilecek bu tayin haberi, Cevat Vural'ı sevindirmek şöyle dursun, kara kara düşündürdü.
KAYMAKAM CEVAT VURAL
Önce Cevat Vural'ın Sarayköy hikayesine kısa bir dokunuş yapalım.
Vural 1925 yılında Bor'da doğdu. 1949'da Ankara Siyasal Bilgiler Okulu İdari Şube’den mezun oldu. 1955 yılında o zamanki deyişi ile '' Mahrumiyet Bölgesi '' hizmetini Bitlis'in Mutki ilçesinde tamamlayıp Sarayköy'e atandı. Kendi ifadesine göre Sarayköy, Mutki'den sonra tek kelime ile Paris idi. İnsanları güleryüzlü, sıcak kanlı, kadirşinas ve sevecendi. Halktan öyle bir yakınlık gördüler ki, eşiyle beraber “bizi daha iyi bir yere tayin etseler” diye hiç düşünmediler bile. Elinden geldiğince ilçe sorunlarına çözüm bulmaya çalışıyor. Zamanının büyük bölümünü yeni iş sahaları yaratmak için geçiriyordu.
1950'lerin Sarayköy'ü, ovasının ortasından Menderes Nehri geçen ve tarlaalrı devletin yaptırdığı kanallarla sulanan, arazisinde bol ve kaliteli (Akala 1) yetiştiren bir Ege ilçesiydi. İlçede, kardeşlerinden biri Belediye Başkanı olan Akseller ailesine ait çok küçük bir çırçır fabrikasından başka sanayi tesisi yoktu. Bu yüzden Sarayköy’de üretilen pamuk, çoğu kez İzmir'deki pamuk tüccarlarına satılıyordu. Kaymakam Cevat Vural ilçeyi ve halkını tanıdıktan sonra ileri gelen pamuk üreticilerini makamına toplayıp “niçin bir tekstil fabrikası kurarak bu güzelim pamukları burada işleyip değerlendirmediklerini” sordu. Üreticiler “bunun için bir iki defa teşebbüs ettiklerini, fakat aralarında anlaşmazlık çıkıp dağıldıklarını” söylediler.
Vural 1925 yılında Bor'da doğdu. 1949'da Ankara Siyasal Bilgiler Okulu İdari Şube’den mezun oldu. 1955 yılında o zamanki deyişi ile '' Mahrumiyet Bölgesi '' hizmetini Bitlis'in Mutki ilçesinde tamamlayıp Sarayköy'e atandı. Kendi ifadesine göre Sarayköy, Mutki'den sonra tek kelime ile Paris idi. İnsanları güleryüzlü, sıcak kanlı, kadirşinas ve sevecendi. Halktan öyle bir yakınlık gördüler ki, eşiyle beraber “bizi daha iyi bir yere tayin etseler” diye hiç düşünmediler bile. Elinden geldiğince ilçe sorunlarına çözüm bulmaya çalışıyor. Zamanının büyük bölümünü yeni iş sahaları yaratmak için geçiriyordu.
1950'lerin Sarayköy'ü, ovasının ortasından Menderes Nehri geçen ve tarlaalrı devletin yaptırdığı kanallarla sulanan, arazisinde bol ve kaliteli (Akala 1) yetiştiren bir Ege ilçesiydi. İlçede, kardeşlerinden biri Belediye Başkanı olan Akseller ailesine ait çok küçük bir çırçır fabrikasından başka sanayi tesisi yoktu. Bu yüzden Sarayköy’de üretilen pamuk, çoğu kez İzmir'deki pamuk tüccarlarına satılıyordu. Kaymakam Cevat Vural ilçeyi ve halkını tanıdıktan sonra ileri gelen pamuk üreticilerini makamına toplayıp “niçin bir tekstil fabrikası kurarak bu güzelim pamukları burada işleyip değerlendirmediklerini” sordu. Üreticiler “bunun için bir iki defa teşebbüs ettiklerini, fakat aralarında anlaşmazlık çıkıp dağıldıklarını” söylediler.
AKSELLER
Biraz da Aksellerden bahsedelim ...
Akseller ailesinin lideri olan rahmetli Hüseyin Aksel, ortaokuldan terk eğitimli; O zamanlar yaşayanlarının dile getirdiği üzere ‘’ Zeka, kurnazlık, ileri görüşlülük, bonkörlük, zalimlik, insan yönetimi, vefa, ihanet, cesaret ‘’ gibi özelliklerin hepsine ve üstelik çok üst düzeyde sahip, inatçı ve sabit fikirli bir insandı. Sarayköylüler kendisinden korkarlar, saygı gösterirler ve imkân nispetinde uzak durmaya çalışırlar, onunla işbirliği yapmaktan kaçınırlardı. Sarayköy’deki en büyük sermaye Onlarındı. İhsan Aksel de 1948-1950 ve 1951-1956 yılları olmak üzere iki defa belediye başkanlığı yapmıştı.
Hüseyin ve Kemal Aksel, 1955 yılında Akseller İplik Fabrikası’nı kurarlar. Kazançları iyidir. İşletmeyi daha da büyütmeye karar verirler. Çok ortaklı yeni bir yatırıma teşebbüs ederler.
İşte Cevat Vural ve Aksellerin hayatı bu olayla kesişir.
Cevat Vural ilçemiz kaymakamlığındaki bir buçuk yıllık çalışma süresince olaylar ve problemler karşısındaki davranışları ile halkın, âmirlerinin ve Denizli milletvekillerinin bile takdirini ve güvenini kazanmıştı.
Akseller ailesinin lideri olan rahmetli Hüseyin Aksel, ortaokuldan terk eğitimli; O zamanlar yaşayanlarının dile getirdiği üzere ‘’ Zeka, kurnazlık, ileri görüşlülük, bonkörlük, zalimlik, insan yönetimi, vefa, ihanet, cesaret ‘’ gibi özelliklerin hepsine ve üstelik çok üst düzeyde sahip, inatçı ve sabit fikirli bir insandı. Sarayköylüler kendisinden korkarlar, saygı gösterirler ve imkân nispetinde uzak durmaya çalışırlar, onunla işbirliği yapmaktan kaçınırlardı. Sarayköy’deki en büyük sermaye Onlarındı. İhsan Aksel de 1948-1950 ve 1951-1956 yılları olmak üzere iki defa belediye başkanlığı yapmıştı.
Hüseyin ve Kemal Aksel, 1955 yılında Akseller İplik Fabrikası’nı kurarlar. Kazançları iyidir. İşletmeyi daha da büyütmeye karar verirler. Çok ortaklı yeni bir yatırıma teşebbüs ederler.
İşte Cevat Vural ve Aksellerin hayatı bu olayla kesişir.
Cevat Vural ilçemiz kaymakamlığındaki bir buçuk yıllık çalışma süresince olaylar ve problemler karşısındaki davranışları ile halkın, âmirlerinin ve Denizli milletvekillerinin bile takdirini ve güvenini kazanmıştı.
TAYİN
İşte en başta anlattığımız Kaymakam Cevat Vural’ın mülkiye müfettişi olarak tayininin çıkması tam bu zamana denk gelmişti.
Sarayköylüler henüz 19 aydır ilçede bulunan Vural’ın tayininin çıkmasına çok şaşırmışlardı. Bunun da ötesinde beraber yola çıktıkları bir fabrika kurma çalışması vardı. Haberi duyan fabrika yönetim kurulu üyeleri topluca hükümet konağına gittiler. Kaymakam beyin ilçeden ayrılması halinde, şirketin dağılacağını, fabrikanın kurulamayacağını, ona izah ettiler. Akseller, Cevat Vural’a şöyle bir teklifte bulundu:
‘’ Kaymakam Bey, siz devlet memuriyetinden istifa edip fabrikanın başına müdür olun. Gerekirse mecburi hizmet borcunuzu biz öderiz. Bizi böyle yüzüstü bırakamazsınız.’’
Cevat Vural Bey, konuyu düşüneceğini belirterek misafirlerini uğurladı. Daha sonra ilçede kamu görevlisi olarak görev yapan amirlerin ve müdürlerin hepsini çağırarak, onlara durumu anlattı ve tek tek görüşlerini aldı. Gelen konukların hepsi de sözbirliği yapmışcasına “bu işin geleceğini pek iyi görmediklerini, bir kaç ay içinde bu işten ve Sarayköy’den ayrılmak zorunda kalabileceğini” Kaymakam Bey’e söylediler.
O yıllarda böyle bir sebepten dolayı kaymakamlıktan istifa edip, aynı ilçede kalmaya devam eden biri yoktu. Cevat Vural belki bir ilke imza atacaktı. Kafasından Sarayköy’den merasimle, alkışlarla ve çiçeklerle yeni görev yerine uğurlanmak geçiyordu ama verdiği son karar kaymakamlıktan istifa edip şirketin başına geçmek oldu. Çünkü bütün bu çiftçileri ve gençleri, o ayağa kaldırmıştı. İlk işi dubleks bir ev olan kaymakamlık konağını hemen boşaltıp iki odalı küçük bir eve taşınmak oldu.
Bütün bunların bir araya gelmesi sonucu Hüseyin Aksel ve Cevat Vural önce 10-15 ortaklı bir buçuk milyon sermayeli Sarayköy Pamuklu Sanayi A.S. yi kurdular. Cevat Bey aslında ortak değildi. O, sadece Sarayköy’ün menfaati için böyle bir çalışma içine girmişti. Vural zamanını çiftçileri ziyaret ederek ve bu şirkete ortak olmalarını anlatarak geçiriyordu. Bir ay gibi kısa bir zamanda 116 kişilik bir ortaklık olmuştu. Şirketin büyük ortağı % 40 gibi bir oranla Akseller firması idi.
Sarayköylüler henüz 19 aydır ilçede bulunan Vural’ın tayininin çıkmasına çok şaşırmışlardı. Bunun da ötesinde beraber yola çıktıkları bir fabrika kurma çalışması vardı. Haberi duyan fabrika yönetim kurulu üyeleri topluca hükümet konağına gittiler. Kaymakam beyin ilçeden ayrılması halinde, şirketin dağılacağını, fabrikanın kurulamayacağını, ona izah ettiler. Akseller, Cevat Vural’a şöyle bir teklifte bulundu:
‘’ Kaymakam Bey, siz devlet memuriyetinden istifa edip fabrikanın başına müdür olun. Gerekirse mecburi hizmet borcunuzu biz öderiz. Bizi böyle yüzüstü bırakamazsınız.’’
Cevat Vural Bey, konuyu düşüneceğini belirterek misafirlerini uğurladı. Daha sonra ilçede kamu görevlisi olarak görev yapan amirlerin ve müdürlerin hepsini çağırarak, onlara durumu anlattı ve tek tek görüşlerini aldı. Gelen konukların hepsi de sözbirliği yapmışcasına “bu işin geleceğini pek iyi görmediklerini, bir kaç ay içinde bu işten ve Sarayköy’den ayrılmak zorunda kalabileceğini” Kaymakam Bey’e söylediler.
O yıllarda böyle bir sebepten dolayı kaymakamlıktan istifa edip, aynı ilçede kalmaya devam eden biri yoktu. Cevat Vural belki bir ilke imza atacaktı. Kafasından Sarayköy’den merasimle, alkışlarla ve çiçeklerle yeni görev yerine uğurlanmak geçiyordu ama verdiği son karar kaymakamlıktan istifa edip şirketin başına geçmek oldu. Çünkü bütün bu çiftçileri ve gençleri, o ayağa kaldırmıştı. İlk işi dubleks bir ev olan kaymakamlık konağını hemen boşaltıp iki odalı küçük bir eve taşınmak oldu.
Bütün bunların bir araya gelmesi sonucu Hüseyin Aksel ve Cevat Vural önce 10-15 ortaklı bir buçuk milyon sermayeli Sarayköy Pamuklu Sanayi A.S. yi kurdular. Cevat Bey aslında ortak değildi. O, sadece Sarayköy’ün menfaati için böyle bir çalışma içine girmişti. Vural zamanını çiftçileri ziyaret ederek ve bu şirkete ortak olmalarını anlatarak geçiriyordu. Bir ay gibi kısa bir zamanda 116 kişilik bir ortaklık olmuştu. Şirketin büyük ortağı % 40 gibi bir oranla Akseller firması idi.
KURUCU MÜDÜR
Artık harap bir odada kırık bir masa ve iki sandalyeden ibaret şirket genel müdürlük makamındaydı. Yanında şirketin daktilocusu, sekreteri ve hatta odacısı olan Ahmet Kuyumcu görev yapıyordu. Şirket kurulmuştu, kurulmasına ama ne bir arsa, ne bir makine alacak döviz, ne bir fabrika inşa edecek para, ne de görünürde bir kredi vardı.
Ülkenin genel görünümü de bundan daha iyi değildi aslında. Ekonomi raydan çıkmış, enflasyon yükselmekte ve karaborsa almış başını gitmekteydi. Menderes hükümeti sadece baraj ve yol gibi alt yapı harcamaları yapıyordu. Amerika’dan gelen Marshall yardımı ise haklı veya haksız sebeplerle 3-4 yılda tüketilmişti.
Fakat Cevat Vural’ın içini ferahlatan bir durum vardı. Yönetim kurulunun hepsi akıllı, iyi niyetli ve tam bir dayanışma içindeydi. Üstelik hepsi de Vural’a sonsuz güveniyordu.
Cevat Vural’ın kaymakamlıkta gösterdiği başarıdan dolayı zamanın Denizli milletvekilleri olan Rafet Tavaslıoğlu, Baha Akşit ve Mehmet Karahasan’la arası oldukça iyiydi. Onların sayesinde istediği zaman Adnan Menderes ile, hatta Cumhurbaşkanı Celal Bayar ile de görüşüyordu. Üstelik Belediye Başkanı da bir başka Aksel, yani İhsan Aksel’di. Zaten o da şirket ortağıydı. Bütün bu durumlar Vural’da bir iyimserlik yaratıyordu.
Cevat Vural şirkette işe başladığı gün bir acı yaşadı. Henüz 9 aylık olan kızı Özden ishalden öldü. Kızını defneden Vural, acısını içine atarak aynı gün daha önceden alınan bir randevudan ötürü Ankara’ya gitti. Çeşitli dostlarıyla bir araya gelerek yaptığı görüşmelerde, o günlerde İtalya hükümetinin Türkiye’ye 300 milyon dolarlık bir kredi açtığını öğrendi. Bir iki temastan sonra bu kredinin 300 bin dolarlık kısmını Pamuklu Sanayi A.Ş.’ye tahsis ettirmeyi başardı.
Sarayköy’e gelince de ilk işi Menderes Nehri’nin geçtiği köprünün sağ tarafındaki geniş araziyi sembolik bir ücretle belediyeden koparmak oldu. Artık arsaları ve makine alacak paraları vardı.
Fabrikanın iplik, dokuma ve apre boya ünitelerinden oluşması planlandı. Fabrikayı kurarken İtalyan firmalarından ve Sümerbank mühendislerinden faydalanacaklardı. Makineler İtalya’dan Marzoni’den ithal edilecekti.
Cevat Vural projenin başındaki biri olarak bazen tek başına, bazen diğer üyelerle devamlı olarak Ankara-İstanbul-İtalya üçgeninde koşturdu. O zamanlar inşaat demiri almak için bile Ankara’da Ticaret Bakanlığı’ndan tahsis belgesi alınmak zorunluydu. Bu belge ile İstanbul’a gidilip demir bağlantısı yapılıyor ve Sarayköy’e malı götürecek kamyon aranıyordu. Yani bir demir almak bile uzun bir zaman gerektiriyordu.
Bunun yanında araziyi yeşillendirmek için 150 kadar okaliptüs fidanı bulup getirdiler. Şirketin parasını harcamamak için fidan dikme işini Cevat Vural ve Ahmet Kuyumcu beraber yaptılar.
Ülkenin genel görünümü de bundan daha iyi değildi aslında. Ekonomi raydan çıkmış, enflasyon yükselmekte ve karaborsa almış başını gitmekteydi. Menderes hükümeti sadece baraj ve yol gibi alt yapı harcamaları yapıyordu. Amerika’dan gelen Marshall yardımı ise haklı veya haksız sebeplerle 3-4 yılda tüketilmişti.
Fakat Cevat Vural’ın içini ferahlatan bir durum vardı. Yönetim kurulunun hepsi akıllı, iyi niyetli ve tam bir dayanışma içindeydi. Üstelik hepsi de Vural’a sonsuz güveniyordu.
Cevat Vural’ın kaymakamlıkta gösterdiği başarıdan dolayı zamanın Denizli milletvekilleri olan Rafet Tavaslıoğlu, Baha Akşit ve Mehmet Karahasan’la arası oldukça iyiydi. Onların sayesinde istediği zaman Adnan Menderes ile, hatta Cumhurbaşkanı Celal Bayar ile de görüşüyordu. Üstelik Belediye Başkanı da bir başka Aksel, yani İhsan Aksel’di. Zaten o da şirket ortağıydı. Bütün bu durumlar Vural’da bir iyimserlik yaratıyordu.
Cevat Vural şirkette işe başladığı gün bir acı yaşadı. Henüz 9 aylık olan kızı Özden ishalden öldü. Kızını defneden Vural, acısını içine atarak aynı gün daha önceden alınan bir randevudan ötürü Ankara’ya gitti. Çeşitli dostlarıyla bir araya gelerek yaptığı görüşmelerde, o günlerde İtalya hükümetinin Türkiye’ye 300 milyon dolarlık bir kredi açtığını öğrendi. Bir iki temastan sonra bu kredinin 300 bin dolarlık kısmını Pamuklu Sanayi A.Ş.’ye tahsis ettirmeyi başardı.
Sarayköy’e gelince de ilk işi Menderes Nehri’nin geçtiği köprünün sağ tarafındaki geniş araziyi sembolik bir ücretle belediyeden koparmak oldu. Artık arsaları ve makine alacak paraları vardı.
Fabrikanın iplik, dokuma ve apre boya ünitelerinden oluşması planlandı. Fabrikayı kurarken İtalyan firmalarından ve Sümerbank mühendislerinden faydalanacaklardı. Makineler İtalya’dan Marzoni’den ithal edilecekti.
Cevat Vural projenin başındaki biri olarak bazen tek başına, bazen diğer üyelerle devamlı olarak Ankara-İstanbul-İtalya üçgeninde koşturdu. O zamanlar inşaat demiri almak için bile Ankara’da Ticaret Bakanlığı’ndan tahsis belgesi alınmak zorunluydu. Bu belge ile İstanbul’a gidilip demir bağlantısı yapılıyor ve Sarayköy’e malı götürecek kamyon aranıyordu. Yani bir demir almak bile uzun bir zaman gerektiriyordu.
Bunun yanında araziyi yeşillendirmek için 150 kadar okaliptüs fidanı bulup getirdiler. Şirketin parasını harcamamak için fidan dikme işini Cevat Vural ve Ahmet Kuyumcu beraber yaptılar.
TEMELİ MENDERES ATAR
Fabrika 5500 m2 arazi üzerine yapıldı. Şirketin 4.000 lirası ödenmiş, 5.000 lirası ödenmemiş 9.000 lira sermayesi vardır. Temel atma törenine Başbakan Adnan Menderes ve ilgili bakanlar katıldı. İki yıl sonra fabrikanın teknik, idari binaları ve lojmanları tamamlanır. İnşaat aşamasında Adnan Menderes iki kere daha fabrikayı ziyarete gelir. Hatta bir keresinde personelin kendisine ikram ettiği kahveyi alarak Cevat Vural’a uzatır. ‘’ Bu kahve önce müdürümüzün hakkıdır. Bana bir başkasını yapın.’’der. Bu sözler Cevat Vural ve diğerleri için iyi bir motive olmuştu.
Fabrika nihayet 1958 yılında üretime geçer. 80 civarında tam otomatik dokuma tezgahında ve 700-800 kişi çalışanla üretim başlar. Döşemelikte kullanılan krep, jakarlı masa örtüleri üretilir. Artık keyifler yerinde ve her şey yolundadır.
Ama bu mutluluk çok sürmeyecektir. Aynı yılın Eylül ayında yapılan büyük bir devalüasyon Pamuklu Sanayi A.Ş.’nin borcunu bir gecede üçe katlar. Bir ABD Doları 2,82’den 9;20 seviyesine çıkar. Bankalar açtıkları krediyi kestikleri gibi, verdiklerini de geri istiyorlardı. İş Bankası, Ziraat Bankası ve Raybank’a ödenecek acil borçlar vardı.
Bunun yanında elektrik ve su hala tam anlamıyla getirilememişti. Bir anda her şer siyaha dönmüştü. Sonra da binalara, henüz ambalajı açılmayan makinelere mahkeme ve icra kanalıyla el konuldu. Sermaye zaten sıfıra inmişti.
Ülkemiz bir kaosun içindeydi. 1960 ihtilalinin ayak sesleri duyulmaya başlamıştı. Bu durumda yapılabilecek tek şey fabrikanın kapısına kilit vurup, zamanın ve olayların gelişmesini beklemekti.
Bunun sonucunda Cevat Vural tekrar memuriyetine geri döndü. 3 yıllık Pamuklu Sanayi ve Akseller serüveni O’nun için bitmişti. Gözyaşları içinde ilçemizden ayrıldı. Hiç ummadığı bir gelişmeydi ama içi huzurluydu. O, elinden gelen gayreti göstermişti. Yıllar yıllar sonra tekrar yetiştirdiği okaliptüs ağaçlarını ziyarete gelecekti. O’nun hikayesi de başkaydı.
Fabrika nihayet 1958 yılında üretime geçer. 80 civarında tam otomatik dokuma tezgahında ve 700-800 kişi çalışanla üretim başlar. Döşemelikte kullanılan krep, jakarlı masa örtüleri üretilir. Artık keyifler yerinde ve her şey yolundadır.
Ama bu mutluluk çok sürmeyecektir. Aynı yılın Eylül ayında yapılan büyük bir devalüasyon Pamuklu Sanayi A.Ş.’nin borcunu bir gecede üçe katlar. Bir ABD Doları 2,82’den 9;20 seviyesine çıkar. Bankalar açtıkları krediyi kestikleri gibi, verdiklerini de geri istiyorlardı. İş Bankası, Ziraat Bankası ve Raybank’a ödenecek acil borçlar vardı.
Bunun yanında elektrik ve su hala tam anlamıyla getirilememişti. Bir anda her şer siyaha dönmüştü. Sonra da binalara, henüz ambalajı açılmayan makinelere mahkeme ve icra kanalıyla el konuldu. Sermaye zaten sıfıra inmişti.
Ülkemiz bir kaosun içindeydi. 1960 ihtilalinin ayak sesleri duyulmaya başlamıştı. Bu durumda yapılabilecek tek şey fabrikanın kapısına kilit vurup, zamanın ve olayların gelişmesini beklemekti.
Bunun sonucunda Cevat Vural tekrar memuriyetine geri döndü. 3 yıllık Pamuklu Sanayi ve Akseller serüveni O’nun için bitmişti. Gözyaşları içinde ilçemizden ayrıldı. Hiç ummadığı bir gelişmeydi ama içi huzurluydu. O, elinden gelen gayreti göstermişti. Yıllar yıllar sonra tekrar yetiştirdiği okaliptüs ağaçlarını ziyarete gelecekti. O’nun hikayesi de başkaydı.
ÇİLELİ YILLAR
Artık Pamuklu Sanayi A.Ş. yoluna Cevat Vural’sız devam edecekti. Zaman hızla geçer. 4 yıl sonra su ve elektriğin tam olarak gelmesi ve şirketin borçlarının konsilide edilip taksitlendirilmesiyle sınırlı bir şekilde tekrar üretime geçilir. Fakat borç kamburu ve yönetimdeki kesmekeşlik nedeniyle yeterli üretim yapılamaz.
1967 yılına gelindiğinde Hüseyin ve Kemal Aksel kardeşler siyasetçiler ve bürokratlarla arasının iyi olduğunu bildikleri Denizlili işadamı Esat Sivri’ye ortaklık teklif ederler. Sivri ile birlikte Mesut Cillov, Burhan Uzunoğlu, Zihni ve Zikri Güdüm gibi isimler de ek sermaye koyarak Pamuklu Sanayi A.Ş.’ye ortak olurlar ve yönetime girerler. Bu taze sermaye girişi ile fabrika tekrar çalışmaya başlar ve Sarayköylülerin en büyük ekmek kapısı tekrar açılır. Akseller, Esat Sivri ile birlikte zamanın Başbakanı Süleyman Demirel ile görüşürler. Zorlukların aşılmasında katkı olur diye Demirel’in kardeşinin Isparta’daki kereste fabrikasından ortaklık hissesi bile alınır. Temin edilen kısmi krediler ile fabrikanın çarkları bir süre döner. Ama sorun kökten çözülmediği için sıkıntılar artarak devam eder. Sarayköylü küçük hissedarların sermaye payları pula döner. İyice küçülen sermayeler artık bir gömleklik poplin bile alamaz hale gelir.
Sonrasında ortaklar arasında da anlaşmazlıklar yaşanmaya başlanır. Yeni ortakların ardından en son da Esat Sivri şirketten kendi ifadesiyle ‘’ Kovulmadan ‘’ ayrılır.
Ondan sonra da Pamuklu Sanayi zaten hiç kurtulamadığı borç batağında boğulup gider. Sarayköylüler için güzel umutlarla başlayan ama ne yazık ki hüsranla sonuçlanan bir yatırım girişiminin uzun ve karmaşık bir hikayesidir bu. Kurulduğu günden itibaren 3 askeri darbe, 13 hükümet gören, ekonomik ve siyasi istikrarsızlık sonucu ancak 1980 yılına kadar dayanabilen fabrika, o tarihte el değiştirerek Pamuklu Sanayi Menderes Tekstil adını alır.
1967 yılına gelindiğinde Hüseyin ve Kemal Aksel kardeşler siyasetçiler ve bürokratlarla arasının iyi olduğunu bildikleri Denizlili işadamı Esat Sivri’ye ortaklık teklif ederler. Sivri ile birlikte Mesut Cillov, Burhan Uzunoğlu, Zihni ve Zikri Güdüm gibi isimler de ek sermaye koyarak Pamuklu Sanayi A.Ş.’ye ortak olurlar ve yönetime girerler. Bu taze sermaye girişi ile fabrika tekrar çalışmaya başlar ve Sarayköylülerin en büyük ekmek kapısı tekrar açılır. Akseller, Esat Sivri ile birlikte zamanın Başbakanı Süleyman Demirel ile görüşürler. Zorlukların aşılmasında katkı olur diye Demirel’in kardeşinin Isparta’daki kereste fabrikasından ortaklık hissesi bile alınır. Temin edilen kısmi krediler ile fabrikanın çarkları bir süre döner. Ama sorun kökten çözülmediği için sıkıntılar artarak devam eder. Sarayköylü küçük hissedarların sermaye payları pula döner. İyice küçülen sermayeler artık bir gömleklik poplin bile alamaz hale gelir.
Sonrasında ortaklar arasında da anlaşmazlıklar yaşanmaya başlanır. Yeni ortakların ardından en son da Esat Sivri şirketten kendi ifadesiyle ‘’ Kovulmadan ‘’ ayrılır.
Ondan sonra da Pamuklu Sanayi zaten hiç kurtulamadığı borç batağında boğulup gider. Sarayköylüler için güzel umutlarla başlayan ama ne yazık ki hüsranla sonuçlanan bir yatırım girişiminin uzun ve karmaşık bir hikayesidir bu. Kurulduğu günden itibaren 3 askeri darbe, 13 hükümet gören, ekonomik ve siyasi istikrarsızlık sonucu ancak 1980 yılına kadar dayanabilen fabrika, o tarihte el değiştirerek Pamuklu Sanayi Menderes Tekstil adını alır.
YENİ DÖNEM
1984 yılında fabrikayı icra satışından alan Alaşehirli Akça Holding, bazı yeni tesisleri de ekleyerek fabrikayı halen Menderes Tekstil adı ile, başarılı bir ihracatçı firma halinde çalıştırmaktadır.
Cevat Vural ile ilgili son notlarımız ise şöyledir.
Cevat Vural yıllar sonra 1999’da yani Sarayköy’den ayrıldıktan 41 sene sonra Pamukkale’yi gezmeye gelir. Sonra yıllarca emek verdiği fabrikayı ziyaret etmek ister. Kapıdaki görevlilere kendisini tanıtarak yöneticilerle görüşmek istediğini beyan eder. Fakat içerideki üst yönetimden gelen yanıt şudur:
‘’ Biz Cevat Vural diye ne bir kaymakam, ne de bir kurucu tanımıyoruz. Fabrikamızı gezip görmesine de izin veremeyiz.’’ Cevat Vural hiç ummadığı bir muamele karşısında üzücü bir şekilde ilçemizden ayrılır.
Fakat iki sene sonra 2001 yılında gene Sarayköy’de mutluluk gözyaşlarına boğulur. Belediye Meclisi ilçenin bir caddesine O’nun isminin verilmesine karar vermişti. O gün yapılan törende mutluluğun doruğuna ulaşmıştı. O günkü törende Kaymakam Mustafa Döner, Belediye Başkanı Ahmet Çelikak’ın yanı sıra, fabrikanın kuruluş macerasını sonradan öğrenen Menderes Tekstil yetkililerinden Ahmet Göksel ve Ali Atlamaz da ilk kurucu müdür Cevat Vural’ı bir şükran belgesi ile onurlandırarak adeta iki yıl öncesinin günahını çıkarmışlardı.
Şimdilerde ise fabrika 3000-4000 kişiye ekmek kapısı görevini yapmaktadır.
Cevat Vural ile ilgili son notlarımız ise şöyledir.
Cevat Vural yıllar sonra 1999’da yani Sarayköy’den ayrıldıktan 41 sene sonra Pamukkale’yi gezmeye gelir. Sonra yıllarca emek verdiği fabrikayı ziyaret etmek ister. Kapıdaki görevlilere kendisini tanıtarak yöneticilerle görüşmek istediğini beyan eder. Fakat içerideki üst yönetimden gelen yanıt şudur:
‘’ Biz Cevat Vural diye ne bir kaymakam, ne de bir kurucu tanımıyoruz. Fabrikamızı gezip görmesine de izin veremeyiz.’’ Cevat Vural hiç ummadığı bir muamele karşısında üzücü bir şekilde ilçemizden ayrılır.
Fakat iki sene sonra 2001 yılında gene Sarayköy’de mutluluk gözyaşlarına boğulur. Belediye Meclisi ilçenin bir caddesine O’nun isminin verilmesine karar vermişti. O gün yapılan törende mutluluğun doruğuna ulaşmıştı. O günkü törende Kaymakam Mustafa Döner, Belediye Başkanı Ahmet Çelikak’ın yanı sıra, fabrikanın kuruluş macerasını sonradan öğrenen Menderes Tekstil yetkililerinden Ahmet Göksel ve Ali Atlamaz da ilk kurucu müdür Cevat Vural’ı bir şükran belgesi ile onurlandırarak adeta iki yıl öncesinin günahını çıkarmışlardı.
Şimdilerde ise fabrika 3000-4000 kişiye ekmek kapısı görevini yapmaktadır.
Kaynak: Hakkı Hakan TOK, Facebook
“Dünyadaki Sarayköylüler” Gurubu
* * * * * * * * * ** * * * *
Konuya ilişkin paylaşımşlar:
Can Peker: nereden nereye..? çok güzel bir çalışma ..tebrikler..
Can Peker: nereden nereye..? çok güzel bir çalışma ..tebrikler..
Can Sarayköysürcükursu Hakki Kazim ÇOK BEĞENDİM
TC Orhan Güler: YÜREĞİNE KALEMİNE SAĞLIK HAKANCIM ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM .
Hüseyin Ay: Sarayköylü olarak Cevat Vural kim olduğunu ögrenmiş olduk. Yüreğine kalemine sağlık Hakan Abi
Hüseyin Ay: Sarayköylü olarak Cevat Vural kim olduğunu ögrenmiş olduk. Yüreğine kalemine sağlık Hakan Abi
Emin Helvacılar: Kendisini hatırlıyorum ama, bu kadar fedakar ve değerli olduğunu duymamıştım.
İbrahim Helvacı: Cevat Bey benim ODTÜ'ye geldiğim 1966 yılında Ankara'da Makine Kimya Endüstrisi Kurumu (MKE) Genel Müdür Yardımcısı idi.
İbrahim Helvacı: Cevat Bey benim ODTÜ'ye geldiğim 1966 yılında Ankara'da Makine Kimya Endüstrisi Kurumu (MKE) Genel Müdür Yardımcısı idi.
Rahmetli babam Ahmet Helvacı, Cevat Bey'in Sarayköy'deki yakın dostlarından biri idi. Sömestre veya yaz tatilinde Sarayköy'den Ankara'ya dönerken babam Sarayköy pazarından koyun veya keçi sütünden yapılmış kese yoğurdu alır ve bana bir görev verirdi:
- Cevat Bey kese yoğurdunu çok sever; bunu götür kendisine ver ve benim de selamlarımı söyle...
Ankara'ya geldiğimin ertesi günü MKE'nin Tandoğan Meydanındaki binasına gider, babamın selamını söyleyip Sarayköy yoğurdunu Cevat Bey'e teslim ederdim. Makamında çok meşgul olmasına rağmen beni çok kibar bir şekilde ve güleryüzle karşılar, teşekkür eder, babamı ve Sarayköy'deki diğer yakın dostlarını sorardı.
Cevat Bey'in 1990 sonlarında Sarayköy'e uğradığını ve hayatta kalan eski dostlarını arayıp görüştüğünü; bu çerçevede babamı da evinde ziyaret ettiğini o yıllarda babam bana anlatmıştı.
Yaşamını sürdürüyorsa Cevat Bey'e sağlıklar; ebediyete göçmüşse rahmetler dilerim.
İbrahim Helvacı: Küçük bir düzeltme:
İhsan Aksel'in Sarayköy Belediye Başkanlığı yaptığı dönemler 1948-1950 ve 1951-1956 olarak yazılmış. Sarayköy Belediyesi'nin internet sitesinde 1951-1956 ve 1957-1958 olarak gösteriliyor.
İbrahim Helvacı: Cevat Bey benim ODTÜ'ye geldiğim 1966 yılında Ankara'da Makine Kimya Endüstrisi Kurumu (MKE) Genel Müdür Yardımcısı idi.
Rahmetli babam Ahmet Helvacı, Cevat Bey'in Sarayköy'deki yakın dostlarından biri idi. Sömestre veya yaz tatilinde Sarayköy'den Ankara'ya dönerken babam Sarayköy pazarından koyun veya keçi sütünden yapılmış kese yoğurdu alır ve bana bir görev verirdi:
- Cevat Bey kese yoğurdunu çok sever; bunu götür kendisine ver ve benim de selamlarımı söyle...
Ankara'ya geldiğimin ertesi günü MKE'nin Tandoğan Meydanındaki binasına gider, babamın selamını söyleyip Sarayköy yoğurdunu Cevat Bey'e teslim ederdim. Makamında çok meşgul olmasına rağmen beni çok kibar bir şekilde ve güleryüzle karşılar, teşekkür eder, babamı ve Sarayköy'deki diğer yakın dostlarını sorardı.
Cevat Bey'in 1990 sonlarında Sarayköy'e uğradığını ve hayatta kalan eski dostlarını arayıp görüştüğünü; bu çerçevede babamı da evinde ziyaret ettiğini o yıllarda babam bana anlatmıştı.
Yaşamını sürdürüyorsa Cevat Bey'e sağlıklar; ebediyete göçmüşse rahmetler dilerim.
İbrahim Helvacı: Küçük bir düzeltme:
İhsan Aksel'in Sarayköy Belediye Başkanlığı yaptığı dönemler 1948-1950 ve 1951-1956 olarak yazılmış. Sarayköy Belediyesi'nin internet sitesinde 1951-1956 ve 1957-1958 olarak gösteriliyor.
Hakkı Hakan Tok: Abi tesekkur ediyorum. Yazimin ana kaynagi Cevat Vural'in yazdigi kitap. Tekrar bakacagim.
İbrahim Helvacı: Bu güzel ve kadirbilir paylaşım için bir Sarayköy'lü olarak asıl ben teşekkür ederim Hakkı. Benim yaptığım, hatırladıklarımla kıyısından-köşesinden katkı yapmaktan ibaret....
Biliyorsun, 1948-1950 arası CHP'nin tek parti dönemine rastlar ve gene tüm Sarayköylülerin bildiği gibi Akseller Sarayköy'de Demokrat Partinin (DP) temel direği idi. O nedenle DP'li İhsan Aksel'in CHP'nin tek parti döneminde Belediye Başkanı olması mümkün değildir diye düşünüyorum.
Nitekim Belediyenin web sitesinde 1948-1950 dönemi Belediye Başkanının Münir Alp olduğu yazıyor. CHP'li Münir Bey'in (çok emin olmamakla beraber) Hüdai Oral'ın kayınpederi olduğunu ilkokul-ortaokul yıllarımda (1955-1963) Sarayköy'de duyduğumu hatırlıyorum.
Münir Alp'in torunu Münci Alp ise 1960 ortalarında Sarayköy Gençlik Kulübünde ve Denizli Lisesi futbol takımında kalecilik yapardı. Münci Alp'in ailesi o yıllarda Denizli'de yaşıyordu.
Biliyorsun, 1948-1950 arası CHP'nin tek parti dönemine rastlar ve gene tüm Sarayköylülerin bildiği gibi Akseller Sarayköy'de Demokrat Partinin (DP) temel direği idi. O nedenle DP'li İhsan Aksel'in CHP'nin tek parti döneminde Belediye Başkanı olması mümkün değildir diye düşünüyorum.
Nitekim Belediyenin web sitesinde 1948-1950 dönemi Belediye Başkanının Münir Alp olduğu yazıyor. CHP'li Münir Bey'in (çok emin olmamakla beraber) Hüdai Oral'ın kayınpederi olduğunu ilkokul-ortaokul yıllarımda (1955-1963) Sarayköy'de duyduğumu hatırlıyorum.
Münir Alp'in torunu Münci Alp ise 1960 ortalarında Sarayköy Gençlik Kulübünde ve Denizli Lisesi futbol takımında kalecilik yapardı. Münci Alp'in ailesi o yıllarda Denizli'de yaşıyordu.
